De constante stroom van crisisnieuws overspoelt ons dagelijks en laat een gevoel van machteloosheid achter. Angst en onzekerheid nemen de overhand, terwijl besluitvaardigheid en creativiteit wegdrijven. We zien bij partijen in ons netwerk dat dit grote gevolgen heeft: investeerders houden zich afzijdig, innovatieprogramma’s stagneren en organisaties durven geen grote stappen meer te zetten. Maar het tij is te keren – stilstand is geen optie.
Juist nu is actie nodig om langetermijndoelen te realiseren, zoals het halveren van broeikasgasuitstoot en grondstoffengebruik. Europese landen streven naar meer autonomie op het gebied van energie, voedsel en grondstoffen. Er liggen kansen voor bedrijven in hernieuwbare energie, circulaire bouw en innovatieve voedselconcepten in Europese ketens. Bovendien verplichten nieuwe wetgevingen zoals de ESPR bedrijven om in beweging te komen. Ook de CSRD zwakt wel af maar de trein stopt niet. Het moment om het tij te keren is nu.
Doorbreek de negatieve spiraal met positieve energie
Hoe doorbreek je de negatieve spiraal? Experts raden aan om negatieve prikkels te verminderen en positieve te versterken. Dit betekent bewust omgaan met nieuwsconsumptie, maar vooral: inspiratie zoeken en collectieve actie stimuleren. De transformatie aanpak biedt handvatten om organisaties in deze omslag te maken. De aanpak heeft in het algemeen het uitgangspunt van waarderend onderzoeken : dat wat al lukt groter maken. In het bijzonder wordt er aandacht besteed in het model aan het versterken van energie om transfomratie vorm te geven. Dat is als een soort onderlegger iets wat je continu organiseert in een transitieproces. Hoe volwassener de transformatie, hoe meer ‘energiegevers’ benut en ingezet kunnen worden. Hieronder staat in beeld de transformatie aanpak, met vier fases en vier levels : de ‘positieve energie’ is duidelijk zichtbaar in de onderste balk en relevant in alle fases >> zie de balk: To Energize. Het model heeft succesfactoren per fase die hieronder verder worden toegelicht als het gaat om positieve energie opwekken.
Eerste fase > energie opwekken met Experiences
Energie komt in de eerste fase vooral uit Experiences organiseren. Samen zin krijgen om een versnelling in te zetten of een positieve beweging te organiseren naar de toekomst. De Experience wekt een eerste versie van een visie op de toekomst tot leven. Bij deze trajecten verbinden we de eigen verhalen zorgvuldig met andere verhalen van inspirerende voorbeelden. Dat doen we door films zoals Beyond Zero en 2040 in te zetten of de verhalen van locaties met als doel om te laten zien hoe bedrijven en samenlevingen met visie en lef transities realiseren. Dit soort films of locaties geven voorbeelden die laten zien en ervaren dat verandering mogelijk is – en zelfs kansen biedt. Door middel van film en interactie kunnen organisaties negatieve emoties omzetten in positieve energie. Dit stimuleert samenwerking, creativiteit en besluitvaardigheid in de transitie naar een duurzamere toekomst. En vooral: het geeft handelingsperspectief voor de ontwikkeling van de eigen organisatie voor ieders rol.
Tweede fase > energiegevers in kaart
In de tweede fase is positieve energie te organiseren door met elkaar op zoek te gaan naar ‘energiegevers in het ecosysteem. Deze exercitie volgt vaak op een ecosysteem analyse waarbij een klein team met elkaar in kaart brengt welke actoren in de omgeving zijn betrokken bij het realiseren van de gewenste verandering en welke krachtenvelden in dit netwerk zitten. Het is dan vooral belangrijk om met elkaar vast te stellen uit welke actoren en factoren het ecosysteem bestaat en welke krachten daarin spelen.
Derde en vierde fase > narratief en collectieve intelligentie
De derde en vierde fase bieden volop mogelijkheden om positieve energie te ontlokken, door een sterk narratief met positieve verhalen waarin tegenkrachten zijn overwonnen (bijvoorbeeld dankzij de inbreng van de Energiegevers uit fase 2) of door met elkaar collectieve intelligentie te ontwikkelen. In de ervaringen bij Transform4C zetten we bijvoorbeeld de film in samen met een Frontrunners Focus tool om razendsnel van elkaar te horen op welke wijze de organisatie transitie kan versnellen. Het helpt dan om een concreet voorbeeld te nemen, zoals een nieuw biobased woonconcept of verduurzamen van verpakkingsmateriaal en het elimineren van koffiekopjes. In al deze voorbeelden hebben we hele positieve ervaringen opgedaan met baanbrekende vernieuwingen op schaal in tijden van tegenslag, namelijk toen het coronavirus welig tierde. Wat we daarmee willen zeggen? Het kan dus wel!
Tools om het tij te keren
Wil jij nu in deze gekke tijden het tij keren binnen jouw organisatie? Het grootste succes van deze aanpak zit dan in fase twee, door eerst te weten te komen wat maakt -en vooral welk gedrag maakt- dat transformatie werkt. Vraag jezelf vervolgens af: waar kan je die inzichten over dat gedrag nog meer inzetten in dat moment in de tijd om op andere fronten ook succesvol te zijn? In de praktijk zien we dat het goed werkt om klein te beginnen met deze manier van werken, met een krachtteam van betrokken individuen in een sprint.
Een concreet voorbeeld is de verduurzaming van bedrijfsvoering : Neem bijvoorbeeld het elimineren van koffiekopjes op één plek lukt, lukt het ook op meer plaatsen en wellicht kan het dan ook met een andere productcategorie. Daarvoor begin je met een goed verhaal en een alternatief : waarom en waartoe is deze actie en wat wil je met elkaar anders doen? Vervolgens voer je de actie uit en observeer je wat er gebeurt : waar werkt het en waarom? Er zal ook genoeg weerstand zijn, en het is belangrijk om die ook goed te begrijpen, maar dat is niet leidend in de focus. Bij de koffiekopjes bleken praktische zaken als het ontvangen van gasten die niet een eigen beker mee hebben een drempel. Dat is opgelost zonder het uit te vergroten. Belangrijker in de communicatie was het aantal positieve en ook onhandige verhalen op leuke manier gebracht over de verandering naar het nieuwe bekersysteem. Zo werd Harry uitgelicht met zijn eigen grappige mok en bleken de jong professionals al veel langer hun eigen beker mee te nemen.
Hoe vaker de positieve sprintbeweging gemaakt wordt, hoe soepeler het zal gaan. De sprint kent een specifieke opbouw om in korte tijd effectief tot een actie te komen met het krachtteam. In de eennalaatste fase van de sprint staat Herijking gepland en daarmee worden de lessen opgehaald. Verwerk de lessen en breng daarna de beweging naar een groter speelveld. Daarmee wordt bedoeld : stel je werkt aan een ambitieuze corporatie doelstelling op afvalverspilling, dan kan je eerst een sprint organiseren om koffiekopjes te elimineren. Daar begint het verhaal (narratief) en vervolgens laat je dat doorwerken op de productielocatie: wat we deden met koffiekopjes, kan dat ook nog meer op de productielocatie of zelfs in samenwerking met de klant. Vaak zijn er al acties en zijn er veel ideeën en wensen. Zet die onderwerpen door niet iets nieuws te beginnen maar om te versnellen wat er al in beweging is. Het is belangrijk dat ook in het verhaal te verwerken. Hoewel het misschien als een klein onderwerp lijkt, het zal een grotere beweging in gang zetten! We weten van partners zoals Interface, Dura Vermeer en Dutch Flower Group dat dergelijke kleine acties in minder dan 3 jaar tot grote ‘waves’ kunnen groeien.
Wil je meer over praktische tools weten? Ontdek in het boek Klimaatwerkers of hier hoe de transformatie aanpak werkt of informeer naar één van de programma’s, zoals een Experience met een van de films, een online Shorttrack over het in kaart brengen van een Ecosysteem analyse en Energiegevers. In een online college delen Andre Nijhof en Charlotte Extercatte de inzichten en voorbeelden over ecosysteemanalyse. Vragen? Zoek gerust contact met contact@transform4c.com.
Met dank aan
Maurik Dippel is eigenaar van Circlelytics, partner in de Frontrunner Focus Tool als slimme oplossing voor versnellen in transitie – voor het delen van het HBC artikel als inspiratiebron.
Auteur Charlotte Extercatte is oprichter van Transform4C, een expertbureau dat organisaties ondersteunt bij transities en daarin samen met partners leert hoe dat steeds sneller kan.
